MBA
استفاده از برنامه‌های کامپیوتری برای ورود به سفارش‌های معاملاتی است، به‌طورکلی استفاده از برنامه‌ها و الگوریتم‌های کامپیوتری برای گرفتن تصمیمات هوشمندانه و بهینه در ارسال و ویرایش سفارش‌های معاملاتی را معاملات الگوریتمی می‌گویند. این نوع از معاملات بدون دخالت انسان و توسط کامپیوتر انجام می‌شود.
معاملات الگوریتمی چه کمکی به معامله گران می کند؟
اهالی فن می‌دانند که امروزه بازار سرمایه ایران با مشکلات زیرساختی، رفتارهای هیجانی و ریسک‌ها و عدم قطعیت‌های برخواسته از وضعیت سیاسی و اقتصادی جامعه روبرو است و ارتباط دادن همه‌ی این مشکلات با معاملات الگوریتمی تقلیل موضوع و پاک کردن صورت مسئله است. ضمن‌آنکه به‌وجود آوردن چنین جو مسمومی موجب ایجاد بار روانی و ترس در سرمایه‌گذاران می‌شود که خود اثر سوء بر عرضه و تقاضا خواهد داشت.
پیش نیاز های فنی برای معاملات الگوریتمی
- در حال حاضر نیاز است که الگوریتمها بر اساس استراتژی‌ها و دسته‌بندی‌های گفته شده توسط برنامه‌های کامپیوتری طراحی شوند. در این فرایند یک نرم‌افزار یا ربات معامله‌گر ساخته می‌شود که به معاملات و سفارشات دسترسی دارد و آنها را براساس الگوریتم‌های برنامه‌ریزی شده به طور خودکار مدیریت می‌کند. این فرایند جهت عملی شدن نیازمند موارد زیر است:
- مسلط بودن به زبان برنامه‌نویسی جهت نوشتن برنامه استراتژی معاملات یا به کارگیری یک متخصص برنامه نویسی و یا تهیه نرم‌افزار معاملاتی
- ارتباط با شبکه و دسترسی به پلتفرم معاملات جهت پوزیشن‌گیری مناسب و انجام سفارشات توسط متخصص
- دسترسی داشتن به اطلاعات و دیتای بازار سرمایه به این منظور که بتوان آنها را در اختیار الگوریتم برای انجام وظایف تعریف‌شده‌اش قرار داد.
- ایجاد زیرساخت لازم برای انجام پیش تست روی سیستم برنامه ریزی شده پیش از ورود به بازار واقعی
- ساختن اطلاعات تاریخی لازم و دیتای شرایط بازار در گذشته بسته به استراتژی اجرا شده در الگوریتم برای تست کردن آن
استفاده از معاملات الگوریتمی چه مزایایی را نسبت به سایر روش‌ها دارد؟
فعالان بازار سرمایه در طول روز، ساعت‌ها وقت صرف رصد بازار و یافتن سیگنال‌های مناسب می‌کنند. که این کار با گسترش بازار و بالا رفتن تعداد نمادها سخت‌تر و زمان‌برتر خواهد شد. اما الگوریتمها این کار را باسرعت و دقت بیشتر از طریق زیر نظر گرفتن کل بازار و نمادهای آن به صورت همزمان انجام می‌دهند. در بازارهای جهانی که به صورت ۲۴ ساعته فعال هستند الگوریتمیک ترندینگ نیاز مستمر رصد بازار از سوی معامله‌گر را نیز از بین می‌برد. بر همین اساس انجام معاملات نیز توسط الگوریتمها درست و دقیق زمان‌بندی می‌شوند و سفارشات با سرعت بیشتر صورت می‌گیرند. نتیجه این سرعت جلوگیری از تغییرات آنی قیمت هم می‌تواند باشد. همچنین با بالا رفتن سرعت ورود به معاملات یا خروج از آنها، ضرر مالی ناشی از تاخیر در ثبت سفارش‌ها به حد چشمگیری کاهش می‌یابد. باید در نظر گرفت سرعت کامپیوتر در انجام چنین کارهایی از سرعت انسان بسیار بیشتر است.
می دانیم که از عوامل موفقیت یک فعال در بازار سرمایه تعهد به استراتژی است. اما در تصمیم‌گیری‌های انسانی، عدم کنترل و غلبه بر احساسات در بیشتر موارد منجر به اشتباهات جبران ناپذیر در بازار سرمایه شده و این تعهد را زیر سوال برده است. استفاده از الگوریتم‌های معاملاتی این ریسک را تا حد امکان پایین آورده و با حذف مداخلات احساسی تعهد به استراتژی را به بیشترین میزان می‌رساند. همچنین دیگر خطاهای انسانی که در انجام دستی معاملات اتفاق می‌افتد و بسیار هم مرسوم است نیز به کمک معاملات الگوریتمی به حداقل ممکن خود می‌رسد. بنابرابن الگوریتم ها علاوه بر سرعت بخشیدن، درصد دقت معاملات را هم بالا می‌برند و سفارشات در این روش سریع‌تر و دقیق‌تر از حالت دستی و سنتی انجام می‌شود.
تخلفات معمولا به وسیله انسان‌ها انجام می‌شوند و ماشین قادر به تخلف نیست. بنابراین استفاده از معاملات خودکار که بدون دخالت انسان انجام می‌شود آمار تخلفات را در بازار سرمایه تا حد زیادی کاهش میدهد. این موضوع مهم یکی از دلایل میل بازارهای جهانی به سوی معاملات الگوریتمی است.
به دلیل اینکه الگوریتم‌های معاملاتی به وسیله کامپیوترها انجام می‌شوند، توانایی پیاده‌سازی استراتژی‌های پیچیده و استفاده از چند استراتژی به صورت همزمان را دارند. چیزی که در روش‌های دستی شاید غیر ممکن یا بسیار دور از تحقق باشد.
معاملات الگوریتمی را می‌توان با کمک اطلاعات و داده‌های تاریخی بازار در شرایط مشابه، آزمایش نمود و معامله‌گر می‌تواند از طریق این پیش تست، ریسک سرمایه‌گذاری‌اش را کاهش دهد. از طریق پیش تست می‌توان به نکاتی مانند میزان سود، میزان ضرر، متوسط میزان سود به ضرر و تعداد معاملات در محدوده‌ی زمانی آزمایش شده دست یافت.
وظایف معاملات الگوریتمی
یکی از نکاتی که وجود دارد این است که این گونه معامله های الگوریتمی برای انجام درست و کامل استراتژی و راه مشخص شده و طراحی شده برای آن ها در حقیقت چهار وظیفه مشخص و هدف اصلی را بر عهده دارند:
انتخاب بهترین فرصت های معاملاتی و رصد بازارهای معاملاتی
یکی از وظایف این گونه معاملات این است که بر اساس راه و روشی که برای آن ها در برنامه ریزی و طراحی داخلی شان تعریف شده است بازار را به طور کامل رصد و بررسی کنند و همچنین سهام و محصولات مختلف را مورد بررسی قرار دهند تا به کمک این بررسی بتوانند فرصت های معاملاتی را به موقع و درست تشخیص دهند.
انتخاب بهترین فرصت های معاملاتی
پوزیشن گیری و کنترل و مدیریت ریسک
در مرحله بعد وظیفه دیگر این الگوریتم ها این است که پوزیشن گیری کنند و همچنین در کنار آن پوزیشن های باز شده را مدیریت و کنترل کنند. یکی دیگر از ویژگی ها و وظایف آن ها این است که طبق برنامه ریزی که در طراحی آن ها شده است در فرایند معامله مدیریت ریسک و سرمایه گذاری را بر عهده بگیرند.در مرحله‌ی بعد پوزیشن‌گیری کنند.
پوزیشن گیری و کنترل و مدیریت ریسک
گاهی این مراحل تماما به صورت خودکار و توسط ربات‌ها (ربات معامله‌گر) انجام می‌شوند که معاملات «تماما خودکار» را در بر میگیرد و گاهی در برخی بخش‌ها سلیقه و نظر انسانی دخیل می‌شود که در این حالت معاملات «نیمه خودکار» عنوان می‌شوند.
الگوریتم‌های اجرای معاملات
وظیفه این دسته از الگوریتمها اجرای دستورات معاملاتی تحلیلگر می باشد. در واقع حتی نقطه آغاز و پایان و نماد مورد نظر نیز از طرف تحلیلگر انتخاب شده است و الگوریتم تنها وظیفه دارد وجه معامله‌گر را به سهم تبدیل کند یا سهم را به وجه و معامله را صورت دهد.
کاربرد هوش مصنوعی در الگو ترندینگ
استفاده از هوش مصنوعی معاملات الگوریتمی را از یک نرم‌افزار تحلیلگر ساده و قدیمی داده‌ها به یک سیستم هوشمند تبدیل می‌کند که قابلیت تحلیل داده‌ها از طریق دستیابی به یک بینش جدید را دارد و بر اساس آن معاملات را انجام می دهد. بستر بسیار محدودی در بازارهای مالی، چه از نظر قیمتی و چه از نظر خروجی اندیکاتورهای تکنیکال، بهترین فضا برای بکارگیری تکنیک‌های هوش مصنوعی شناخته می‌شود. اساس کار الگو تریدینگ اطلاعات و تحلیل آنها است و هوش مصنوعی می‌تواند به تحلیل و بررسی بهتر و عمیق‌تر این اطلاعات کمک کند و نسبت به ارزش‌ها و سهام موجود در بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس بازار بینشی عمیق پیدا کند. بینشی که به تحلیل‌های دراز مدت و دیدهای آینده‌نگر منجر می‌شود.
معاملات الگوریتمی در دوره MBA بازارهای مالی موسسه ویژگان
همان طور مشاهده می شود امروزه افراد زیادی به دنبال فعالیت حرفه ای در بازار های مالی می باشند و می خواهید در این بازار با سرمایه گذاری و خرید بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس و فروش سهام سرمایه اولیه خود را افزایش دهند. آموزش معاملات الگوریتمی در دوره MBA بازارهای مالی موسسه ویژگان به همراهی اساتید مجرب در این حوزه، نیز به همین منظور طراحی شده اند و به علاقمندان این مارکت ها کمک می کند تا بتوانید این گونه اصطلاحات و آموزش ها را یاد بگیرید و از آن ها به منظور انجام معامله های تخصصی و سودده در بازار های مالی مثل بازار بورس و کریپتو و جفت ارزها استفاده کنید تا میزان زیان شما به کم ترین حد ممکن خود برسد.
سخن پایانی و جمع‌بندی
با توجه به آنچه گفته شد معاملات الگوریتمی در سرتاسر جهان، از آمریکا و اروپا تا هند و چین و سنگاپور درحال خارج کردن کامل معاملات سنتی و همچنین شرکتهایی که با این روش‌ها عمل می‌کنند از بازارهای این کشورها می باشند. رقابت میان شرکتهای سرمایه‌گذاری برای استفاده از این روش‌های مدرن افزایش یافته و معاملات الگوریتمی جزء جدایی ناپذیر بازارهای سرمایه شدهاند.
مزایای ذکر شده برای معاملات الگوریتمی و اکسپرت (مزیت کامپیوتر بر انسان) از قبیل سرعت تحلیل، تصمیم‌گیری و اجرای دستور و عدم خستگی به مرور زمان جایی برای معاملات سنتی در بازار باقی نمی‌گذارد.
در آینده نقش انسان در بازارهای جهانی تنها به خلاقیت و ایجاد نوآوری در استراتژی‌ها و روش‌های جدید معاملات محدود می‌شود نه رصد بازار و انجام معاملات، به این دلیل که کامپیوترها هنوز نتوانسته‌اند خلاق‌تر از بشر عمل کنند.
اگرچه در آخر این انسان است که کامپیوترها را برنامه‌ریزی می‌کند. از آنجایی که در آینده خلاقیت‌های انسانی در نوشتن و صدور الگوریتم‌های پیچیده‌تر نقش بسازایی دارند، بنابراین برای حضور فعال در بازارهای سرمایه آتی یا باید میان استفاده کنندگان از معاملات الگوریتمی باشیم یا میان طراحان آنها که در هر دو صورت آموختن هرچه بیشتر در این زمینه، از ملزومات حضور موثر در بازارهای آینده است.
معاملات الگوریتمی در بورس چیست؟ چه امکاناتی در اختیار سهامدار قرار میدهد؟
بالاخره پس از مدتها انحصار در زمینه معاملات الگوریتمی و به هم ریختن بازار توسط افرادی خاص، رییس سازمان بورس، دستور دسترسی عموم معامله گران رو به این ابزار صادر کرد (دستور معاملات الگوریتمی سازمان بورس). این خبر به خودی خود، خبر شیرین و امیدوار کننده است، اما به نظرم تا اجرایی شدن آن زمان زیادی باقی مانده است و نحوه ی اجرایی شدن آن و البته امکاناتی که در اختیار معامله گران عادی قرار میگیرد، اهمیت بیشتری نسبت به خود خبر دارد. ز
منظور از معاملات الگوریتمی در بورس چیست؟
عصر امروز، عصر تکنولوژی و انجام بسیاری از کارها عملا به کامپیوترها و ماشین ها سپرده شده، اما در بورس ما بجز آنلاین شدن احراز هویت ها در دو سال اخیر، تقریبا پیشرفت خاصی در این زمینه رخ نداده است. با وجود اینکه معاملات الگوریتمی و روش های برنامه نویسی و اکسپرت نویسی و انجام معاملات خودکار بسیار پیشرفته به کمک اکسپرت ها در بازارهای جهانی مانند فارکس یک امر بسیار ساده و بسیار در دسترس می باشد، در بورس ایران، معامله گران حتی از امکان تعیین حد سود و حد ضرر خودکار نیز بی بهره اند، مشکلی که شاید با آمدن معاملات الگوریتمی قابل حل باشد.
در مورد معاملات الگوریتمی در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد، اما در اینجا باید به چند نکته اشاره کنم:
- انجام معاملات الگوریتمی، سرعت زیاد سامانه های معاملاتی و عمق مناسب بازار است.
- دسترسی یکسان و بدون رانت همه معامله لگران به این ابزار است.
- آموزش و فرهنگ سازی، پیش از اجرایی شدن آن است.
معاملات الگوریتمی اگر به صورت یکسان در عموم مردم نباشد، عملا باعث فساد و رانت و ضربه زدن به کل بازار خواهد شد، از طرفی در نامه بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس رییس سازمان بورس گفته شده است که «اگر کارگزاران امکان نظارت ندارد، استفاده از این ابزار رو متوقف کنند»، یعنی هیچ الزامی بر روی این ابزار نیست و جنبش بیشتری از یک مشاور است تا یک دستور و الزام قانونی.
اگرچه در ماههای گذشته پلتفرم های خاصی برای دسترسی افراد حقیقی به این ابزار به صورت ساده طراحی شده است، اما قطعا هیچ پلتفرمی قدرت پذیرش این حجم از معامله گران را نخواهد داشت و تا زمانی که این ابزار به صورت یکنواخت در دسترس تمامی معامله گران قرار نگیرد، نباید نسبت به آن امیدوار بود.
به عنوان مثال، با نصب متاتریدر و باز کردن حساب معاملاتی در هر کدوم از بروکرهای فارکس، شما به راحتی میتونید از اکسپرتهای برنامه، برنامه نویسی خودکار معاملات رو به زبان mql و … استفاده کنید و تعیین حد سود و حد ضرر،حتی امکان تعریف یک حد ضرر ساده نیز وجود ندارد، چه برسد به معاملات الگوریتمی پیشرفته!
معاملات الگوریتمی، شیوه ی جدید (البته ی برای ما جدید می باشد!!) از انجام معاملات است که کلیه معاملات به صورت کاملا خودکار و بر اساس الگوریتم طراحی شده توسط شما، انجام می شود. به زبان ساده، شما یک الگوریتم انجام معاملات رو برای کامپیوتر یا سیستم تعریف می کنید و به آن دستور میدهید طبق آن الگوریتم، معاملات خرید یا فروش شما را بدون دخالت دست و بدون نیاز به سر زدن به سهام هایتان انجام بدهد. در ادامه به اهمیت این نوع معاملات و کاربرد آنها می پردازیم.
تعیین حد سود و حد ضرر خودکار
اگر در بازارهای جهانی فعالیت کرده باشید، حتما میدانید که بر خلاف روش های سنتی بورس ایران، در این بازارها نیازی به بستن دستی معاملات نیست و به سادگی با تعیین حد سود و حد ضرر، قادر خواهید بود از ضررهای سنگین و یا کاهش سودها جلوگیری کنید. همچنین در این بازارها، امکان تعیین حد ضرر داینامیک هم وجود دارد و به سادگی با تعیین درصد یا اختلاف قیمت، حد ضرر به صورت خودکار جابجا خواهدشد. برای این کار کافی است به سیستم بگویید که « اگر قیمت سهم از فلان قیمت کمتر یا بیشتر شد، کل سهم یا مقداری از آن را بفروشد » به همین سادگی است.
نحوه انجام خودکار معاملات
در روش پیشرفته ی معاملات، اصلا نیازی به نشستن و انتظار کشیدن برای شکستن یک مقاومت یا حمایت نیست. مثلا شما مقامت مهم سهمی رو در محدوده 1000 تومان تشخیص داده اید و منتظرید پس از شکست این محدوده، اقدام به معامله کنید. به سادگی با تعریف یک الگوریتم ساده، این معامله در سیستم ثبت می شود و در زمان مناسب انجام می شود. کافی است به سیستم بگویید « اگر قیمت سهم از x درصد از 1000 تومان بالاتر رفت، آنگاه این مقدار سفارش خرید به فلان قیمت در سامانه ثبت کند..» با این روش، عملا نیازی نیست هر لحظه پای سیستم بنشینید.
معاملاتی فراتر از یک سهم
در معاملات الگوریتمی پیشرفته، شما حتی قادر خواهید بود از تاثیر یک سهم یا صنعت بر سایر سهام نیز در معاملات خودتون استفاده کنید. به عنوان مثال، چنانچه اعتقاد داشته باششید سهمی مانند x لیدر کل بازار هست و با صف فروش شدن آن بازار منفی می شود، می توانید الگوریتمی تعریف کنید و به محض صف فروش شدن این سهم، سهم Y رو به فروش برساند، و یا اینکه الگوریتمی تعریف کنید که در صورت شکسته شدن حمایت شاخص کل در مقدار X، اقدام به فروش کلیه سهام شما کند.
معاملات بر اساس فیلترها و اندیکاتورها
به وسیله معاملات الگوریتمی پیشرفته، قادر خواهید بود بر اساس اندیکاتورها و خروجی فیلترها اقدام به معامله کنید و با تعریف یک الگوریتم قدرتمندف در کمترین زمان ممکن با پایش خروجی فیلترها و اندیکاتورها معاملاتتون رو انجام بدهید. مثلا کافی است به وسیله الگوریتم به سیستم بگویید که 10 سهم خاص رو در نظر بگیرد و هر وقت که سهمی در اندیکاتور x یا فیلتر Y سیگنال خرید یا فروش صادر کرد، معاملات رو به صورت خودکار در سامانه ثبت کند.
راهی برای دستکاری بازار
یکی دیگر از کاربرد معاملات الگوریتمی که در گذشته بارها شاهد آن بودیم و بسیاری از فعالان بازار، برخی از ریزش ها و منفی شدن ها و نوسانات رو به آنها نسبت می دادند، دستکاری در معاملات است. فرض کنید یک گروه یا یک سازمان می خواهد بازار یا یک سهم را مثبت یا منفی کند، به وسیله ی معاملات الگوریتمی می تواند به سادگی با ارسال سفارشات حمایتی یا اردرهای ترس خودکار، بر بازار یا یک سهم تاثیر مثبت یا منفی بگذارد.کافی است حجم سنگینی رو در سطر دوم و سوم خرید یا فروش ثبت کند و با الگوریتم طراحی شده، کاری کند که این سفارشات به صورت خودکار ویرایش شوند و هیچ وقت معامله ای انجام نشود.
کلام آخر
معاملات الگوریتمی، یکی از ملزومات هر بازار مالی پیشرفته است. اما این معاملات زمانی به پیشرفت یک بازار کمک می کنند که به صورت برابر و عادلانه و البته با سرعت یکسان در اختیار تمامی کاربران قرار داده شوند. نه اینکه صرفا به صورت رانتی در اختیار عده ای بسیار محدود قرار بگیرد و این عده با بازیچه قرار دادن بازار، کل سهامداران رو به مسخره بگیرند. جالب است بدانید در حالی که ما صحبت از معاملات الگوریتمی می کنیم، حتی تقسیم خودکار سفارشات که مدت هاست در بورس وجود داشته است، از سال 99 ممنوع شده است.
بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس
سازمان بورس معاملات الگوریتمی در همه نمادهای بورسی و فرابورسی را تا اطلاع ثانوی ممنوع و بر تقسیم سفارشات به هر روشی توسط مشتریان برخط تاکید کرد .
به گزارش پایگاه خبری بورس پرس، محسن خدابخش مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس به کلیه شرکت های کارگزاری اعلام کرد: به منظور حفظ شرایط تعادل عرضه و تقاضا در بازار و نظارت بر ورود سفارشات و معاملات، دستور دهید دسترسی کلیه مشتریان حقیقی و حقوقی( به جز بازارگردانان دارای مجوز که با شناسه مشخص شده برای معاملات الگوریتمی بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس اقدام به ارسال سفارش می کنند) در خصوص امکان انجام معاملات الگوریتمی در همه نمادهای معاملاتی در بورس تهران و فرابورس تا اطلاع ثانوی غیر فعال شود.
همچنین تقسیم سفارشات به هر روشی توسط مشتریان برخط اعم از حقیقی و حقوقی در تمامی نمادهای معاملاتی در سمت فروش ممنوع است. در همین راستا دستور دهید تا در اسرع وقت تنظیمات لازم در کلیه سامانه‌های برخط کارگزاران جهت جلوگیری از تقسیم سفارشات در هنگام ورود سفارش توسط مشتریان برخط و همچنین عدم استفاده از الگوریتم های معاملاتی صورت پذیرد.
چالش‌های بازارگردانی و الگوریتم از نگاه فعالان بورس
فعالان بازار سهام از کارشناسان و ارائه دهندگان خدمات الگوریتمی تا برخی سهامداران خرد امروز در جلسه‌ای به بررسی چالش‌های بازارگردانی و استفاده از الگوریتم پرداختند.
فردای اقتصاد: زمان زیادی از روزی که پای معاملات الگوریتمی به بازار سهام ایران باز شد نمی‌گذرد اما در همین عمر کوتاهش با حواشی زیادی مواجه شده و حتی در مهر سال ۹۹ یعنی تقریبا دو ماه پس از آغاز ریزش قیمت سهام، با دستور سازمان بورس متوقف شد. هر چند در نخستین ماه سال ۱۴۰۰ باز هم معامله ماشینی سهام در بورس تهران از سر گرفته شد اما هر از گاهی شاهد اعتراض فعالان بورسی و ایجاد کمپین‌های مختلف برای جمع‌آوری امضا و نگارش نامه اعتراضی در رابطه با معاملات الگوریتمی بودیم. این اعتراضات حالا با گذشت ۷۸۹ روز از زمانی که شاخص کل موقتا سری به ابرکانال ۲ میلیون واحد زد، همچنان ادامه دارد. موضوعی که سازمان بورس را بر آن داشت تا جلسه‌ای را برای حل مناقشات در مورد مسائل بازارگردان‌ها و الگوریتم ترتیب دهد. در این جلسه فعالان بازار و بازارگردانان انتقادات و پیشنهادات خود، از جمله فراهم آوردن امکان ارزشیابی معاملات، در دسترس بودن الگوریتم برای همگان و استفاده از نخبگان برای توسعه این ابزار را مطرح کردند.
عدم آگاهی دلیل اعتراض به الگوریتمها
در ابتدای این جلسه، امید موسوی، مدیرعامل شرکت تحلیلگر امید و از ارائه‌دهندگان معاملات الگوریتمی، با تاکید بر اینکه اینگونه معاملات در ایران بهتر است تحت عنوان معاملات ماشینی و نه الگوریتمی نامگذاری شود، عنوان کرد: الگوریتم‌های فعلی مورد استفاده در بازار سهام ایران، الگوریتم‌های اجرای معاملات است و خود قابلیت رصد بازار و پیداکردن سهم برای خرید و فروش ندارد و تنها دستورات داده شده را به صورت ماشینی اجرا می‌کند. در بورسها بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد معاملات و ۱۰۰ درصد دادوستدها در حوزه بازارگردانی به صورت ماشینی انجام می‌شود. بورس تهران، بازاری نوظهور است و یکی از بزرگترین مشکلات بازارهای نوظهور نقدشوندگی است که وظیفه اصلی بازارگردان‌ها است. بازارگردان‌ها نیز برای ایفای این نقش نیاز به استفاده از معاملات ماشینی دارند. با این حال عدم آگاهی و عدم شناخت از سازوکار این معاملات موجب شکل‌گیری برخی اعتراضات شده است.
وی در ادامه به برخی دغدغه‌ها و مشکلات ارائه‌دهندگان الگوریتم اشاره کرد و گفت: دستورالعمل فعلی بازارگردانی به اعتقاد من دارای مشکلات عدیده‌ای است. در دنیا دو نوع سازوکار بازارگردانی مظنه‌محور و سفارش‌محور وجود دارد. در سازوکار بازارگردانی مظنه محور، بیش از یک بازارگردان وجود دارد که پیوسته برای خرید و فروش تعداد مشخصی سهم در قیمتی مشخص، مظنه وارد بازار می‌کند. در سازوکار مظنه‌محور، بازارگردانان به واسطه انحصاری که با مظنه‌های خود در دو طرف معامله ایجاد می‌کنند، نقدشوندگی بازار را فراهم می‌کنند. بورس نزدک و بورس لندن از بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس جمله بازارهایی هستند که از این سازوکار استفاده می‌کنند. در این نوع بازارگردانی، بازارگردان دارای اطلاعات بیشتر، تعهد بیشتر، مسئولیت بیشتر است. در ایران اما عمدتا با سازوکار بازارگردانی غیرمتمرکز سفارش‌محور روبرو هستیم. این سازوکار بازارگردانی در بورسهایی مانند یورونکست، ایتالیا و آتن استفاده می‌شود. در این مدل بازارگردان هیچ مسئولیتی در قبال بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس روندهای بازار نداشته و همراه با بازار، اقدام به ارسال سفارش‌های پیوسته‌ای به بازار می‌کند و تنها مسئولیت آنها . در دستورالعمل بازارگردانی ما اما این دو دستورالعمل با یکدیگر ترکیب شدهاند. سازوکار بازارگردانی در ایران، غیرمتمرکز سفارش‌محور است اما سازمان بورس بازارگردان را مجبور به پذیرش مسئولیت می‌کند ام از محل معامله (بازارگردانی مظنه‌محور) سودی کسب نمی‌کند. این مدل خودساخته، چالش‌های زیادی را برای بازارگردان‌ها ایجاد کرده است. ضمن آنکه حمایت‌های فعلی که از بازار صورت میگیرد، تنها فرصت خروج به عده‌ای سهامدار میدهد که به نظر دیگر به بازار باز نخواهند گشت. هر چه قدر از صندوق توسعه ملی یا دیگر کانال‌ها به بازار سهام پول تزریق شود، آنقدر نیست که بتواند روند بازار را تغییر دهد. تنها راه حمایت از بازار، حمایت فاندامنتالی و بهبود شرایط فعالیت شرکتهای بورسی همچون جنگ برای بهبود وضعیت مالیاتی، چالش‌های قطعی برق و گاز، تقویت حاشیه سود شرکت‌ها و تشویق به سرمیه‌گذاری مستقیم است. منفی فعلی بازار بیشتر دلایل فاندامنتالی همچون شرایط کلان اقتصادی، چشم‌انداز نه چندان مطلوب احیای برجام و امثال آن دارد اما بازار در این شرایط ناخوشایند، به دنبال بهانه‌های دیگری همچون متهم کردن بازارگردان‌ها، سازمان بورس و همین الگوریتمها می‌گردد.
دغدغه‌های چندگانه بازارگردان‌ها
مونا حاجی‌علی‌اصغر، قائم مقام مدیرعامل شرکت مدیریت سرمایه کیان از دغدغه بازارگردان‌ها سخن گفت و عنوان کرد: آخرین دستورالعمل بازارگردانی، به سه حوزه صندوق بازارگردانی، تامین سرمایه و کارگزار معامله‌گر محدود شده است. مسئولان سازمان بورس در خصوص کلمه «کارگزار معامله‌گر» همچنان به دو نهاد مالی بالا یعنی صندوق بازارگردانی و تامین سرمایه اشاره می‌کرد و کارگزاری‌ها همچنان چنین امکانی برایش وجود نداشت. به نظر اما باید عملا هر نهاد مالی با کفایت سرمایه بتواند بازارگردانی را انجام دهد. ضمن آنکه هر چند در دستورالعمل بازارگردانی قید شده است، بازارگردان می‌تواند تقاضا بازتر شدن دامنه نوسان را به بورس مربوطه ارائه دهد اما به نظر می‌رسد بورس‌های مربوطه خیلی در این خصوص انعطاف‌پذیر نیستند. بازارگردانی زمانی می‌تواند فعالیتی سودآور باشد که دامنه نوسان و دامنه مظنه در آن منعطف باشد. بازارگردان بتواند دامنه نوسان و مظنه را با توجه به وضعیت سهم تعیین کند. در این صورت است که بازارگردان نیاز به تامین مالی سریع نداشته و با نوشتن الگوریتم واقعی و نه ماشین‌سازی ساده در بازار سهام حضور داشته باشد.
اگر الگوریتم ابزار است باید در دست همه باشد
احمد جانجان، فعال بازار سرمایه از دیگر حاضران جلسه امروز سازمان بورس بود. وی با بیان اینکه مخالف معاملات الگوریتمی نیست، تاکید کرد: اگر الگوریتم ابزار است باید دست همه داد. اگر یک عده چاقو و نیزه داشته باشند و یک عده نداشته باشند، آن‌هایی که ندارند از بین خواهند رفت. ضمن آنکه برخورد بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس نظارتی با معاملات انجام شده توسط ماشین و بدون ماشین تناقضی آشکار را نشان میدهد. اگر همان معامله‌ای که الگوریتم انجام داده را شخصی بدون در اختیار داشتن آن انجام دهد، با اخطار نظارتی مواجه می‌شود. در این میان برخی الگوریتمها با یکدیگر دچار رقابت می‌شدند که بخشی از هنگ هسته معاملاتی نیز ناشی از همین رقابت بود.
جانجان در ادامه به دخالت در روند بازار و دستکاری معاملات وسط برخی از الگوریتمها اشاره کرد و گفت: در عین حال به نظر می‌رسد وظیفه برخی از الگوریتم‌های مورد استفاده، دستکاری در روند معاملات بازار است. در این خصوص می‌توان به الگوریتم دارکوب تدافعی اشاره کرد. به عنوان مثال اگر این دارکوب را در سمت خرید سهام ثبت کنیم در هر لحظه که آخرین قیمت معامله از سرخط فروش کمتر باشد، یک سفارش با کمترین ارزش تولید می‌کند تا آخرین قیمت معامله را بالا ببرد. مورد استفاده این است بازارگردان برای ایجاد جو به سمت مثبت یا منفی می‌تواند این الگوریتم را ثبت کند و دارکوب تدافعی قیمت را به سمتی که کاربر می‌خواهد، هدایت کند. یا مثلا دارکوب هر ۳۰ ثانیه با قیمت سر خط خرید یا فروش یک معامله انجام میدهد. این‌ها در بازار سهام محدود ایران یا دخالت‌های دستوری زیاد طبیعتا جان بازار را میگیرد. یا الگوریتمی تحت عنوان «الگوریتم صف‌شکن» داریم که به نوع دیگری در روند بازار مداخله می‌کند. اگر سهمی عمق معاملاتی کمی داشته باشد کاربر این الگوریتم می‌تواند قبل از صف خرید شدن سهم، اقدام به خرید کند و پس از آن صف خرید شکل گیرد. همین مثال در خصوص صف فروش نیز وجود دارد. حالا تصور کنید تنها عده‌ای خاص امکان استفاده از این الگوریتمها را دارند.
بازار سهام ایران عملا بازار نیست
حسن کاظم‌زاده از دیگر فعالان بازار سرمایه نیز در این نشست عنوان کرد: ما بازاری داریم که به دلیل دستورالعمل‌های معاملاتی پر از باگ‌هایی است که مورد استفاده آدم‌ها قرار میگیرد. با در بازاری معامله نمی‌کنیم که از همه نظربهترین باشد. بلکه همانند موتوری با یک لیتر بنزین است که اصرار داشته باشیم با نصب توربو، ظرفیت موتور آن را افزایش دهیم. ذات بازارگردانی نیز در بورس ما خالی از اشکال نیست. ما برخی قوانین را باید به صورت موقت در دستور کار قرار دهیم. دستور اولیه بازارگردانی برای تمام شرکت‌ها در زمانی که بورس بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس در حال ریزش بود، داده شد و برخی فکر می‌کرند از این طریق می‌توانند جلوی ریزش بازار را بگیرند. اگر بخواهیم جرئی‌تر به این موضوع بپردازیم، ما بازاری داریم با سهامدارانی خرد که برخی چندان با ماهیت سهام آشنا نیستند و در سمت دیگر نیز نهادهای مالی که با انگیزه دیگری به معامله سهام می‌پردازند. بازار یک طرفه با دامنه نوسان و حجم مبنا که در دنیا عملا تحت عنوان بازار شناخته نمی‌شود. سازوکارها بسیار پر ایراد است. برای بازاری که تنها دو هزار میلیارد تومان ارزش معاملات داشته و اکثر فعالان در ضرر به سر می‌برند و برای اینکه به سود برسند نیاز به بازه ۵ درصدی حداقل یک ماه و نیم متوالی دارند، اینجا کافی است خطایی توسط یک معامله ماشینی رخ دهد، کل بازار به هم می‌ریزد.به نظر من ۸۰ درصد اعتراضات به خاطر بازارگردان و ۲۰ درصد به دلیل نحوه انجام معاملات است. در برخی موارد نیز دسترسی عده‌ای خاص به این ابزار برای سهامدار در زیانی که چشم‌اندازی از کسب سود نیز ندارد، قابل تحمل نیست.
نظام‌مند کردن معاملات الگوریتمی در دستور کار قرار میگیرد
در پایان این جلسه رضا عیوض‌لو، معاون نظارت بر بورسها و ناشران سازمان بورس عنوان کرد: براساس استانداردهای دنیا معاملات الگوریتمی را پیاده‌سازی و نظامند کردن این معاملات را دنبال خواهیم کرد. انتقادات بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس و پیشنهاداتی که درباره شکل اجرایی معاملات الگوریتمی از سوی فعالان بازار مطرح شد، جمع آوری و بررسی لازم برای اجرای آن انجام خواهد شد. در راستای نظام‌مند کردن معاملات الگوریتمی اقدامات اساسی صورت خواهد گرفت، درباره شکل اجرای این موضوع و اینکه به هدف اصلی خود دست یابد، اقدام اصلی صورت گرفته و بررسی الگوریتم های معاملاتی بورس نظام‌مند کردن این معاملات در دستور کار قرار میگیرد. اظهارنظرهای فعالان پس از جمع بندی، بررسی و اقدام کارشناسی بر روی مباحث انجام و تصمیمات مدیریتی لازم اتخاذ خواهد شد. در صورتی که معاملات الگوریتمی به عنوان یک ابزار خوب به نفع بازار باشد با مطالعات روز دنیا و منطبق با استانداردهای دنیا در بازار سرمایه توسعه می‌یابد.
معاملات الگوریتمی بلای جان بورس یا عامل ارتقای نقدشوندگی
خبرگزاری فارس، معاملات الگوریتمی بورسها در سراسر جهان، از آمریکا و اروپا تا هند و چین و سنگاپور در حال بیرون راندن کامل معاملات سنتی و دستی است. سهامداران و شرکتهایی که هنوز نتوانسته‌اند با این روش عمل کنند، در حال خارج شدن از بازارهای مالی این کشورها هستند.
رقابت بین شرکتهای سرمایه‌گذاری برای استفاده از این روش‌های مدرن بالا گرفته و معاملات الگوریتمی جزء جدایی ناپذیر بازارهای سرمایه شدهاند.
اما در ایران، معاملات الگوریتمی در بازار سرمایه یکی از معضلاتی است که هرچند وقت یکبار سهامداران را با نگرانی‌های جدی مواجه می‌کند. سهامداران بازار سرمایه معتقدند وجود چنین معاملاتی در بورس، یعنی نوعی تبعیض در انجام معاملات برای عده‌ای خاص و یا شرکتهای خاص.
تعدادی از کارشناسان می‌گویند این نوع معاملات به دلیل اینکه در دسترس همه افراد و سهامداران مخصوصا سهامداران حقیقی و خرد قرار ندارد، نوعی بی عدالتی است. اما از طرف دیگر، برخی صاحب نظران بازار سرمایه بر ضرورت توسعه معاملات الگوریتمی تاکید دارند و معتقدند این نوع معاملات عامل افزایش سطح کارایی بازار است.
در همین زمینه مجید عشقی، رییس سازمان بورس، معتقد است: الگوریتم ها نقشی در روند معاملات بازار سرمایه ندارند و ادعاها در این مورد خلاف واقع است.
معاملات الگوریتمی چگونه کار می کند؟
در تعریف معاملات الگوریتمی یا معاملات خودکار گفته می‌شود: استفاده از برنامه‌های کامپیوتری برای ورود به سفارش‌های معاملاتی بدون دخالت انسان؛ به عبارت دیگر، این الگوریتمها که اَلگو تریدینگ (Algorithmic Trading) هم نامیده می‌شوند، در زبان برنامه نویسی مجموعه‌‌ای از دستورهای مشخص شده در کنار هم برای انجام معاملات استفاده می‌کنند.
این معاملات به افرادی که از آن استفاده می‌کنند، به شدت کمک می‌کند علاوه بر شناسایی روندهای موجود در سهام، برای سهم‌ها نیز یک روند مشخص تشکیل دهند. به عبارت دیگر،
چرا معاملات الگوریتمی ممنوع شد؟
اول مهرماه 1399 و پس از 40 روز که از آغاز ریزش تاریخی بورس می گذشت، مسوولان سازمان بورس به منظور حفظ تعادل عرضه و تقاضا در بازار سرمایه و بازگشت ثبات به بورس، معاملات الگوریتمی برای تمامی سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی به جز بازارگردانان دارای مجوز در همه نمادهای معاملاتی بورس و فرابورس به شکل موقت معلق شد.
برخی کارشناسان می‌گویند معاملات الگوریتمی به دلیل ریزش بازار سهام متوقف شد و البته باید گفت در آن برهه زمانی این بهترین تصمیم برای بازار سرمایه بود. اما در فروردین ماه سال جاری ممنوعیت این معاملات برای همه شرکت ها و کارگزاری‌هایی که مجوز داشتند، برداشته شد.
به نظرمی رسد، سیاست گذاران و ناظر بازار سرمایه، برای رفع هیجان و ترس بازار، این معاملات را متوقف کردند و در بازارهای دنیا نیز معمولا الگوریتم ها تحت نظارت هستند تا خللی در روند بازار ایجاد نکنند.
نظارت سازمان بورس بر معاملات الگوریتمی
یکی از موضوعاتی که باید در کنار این معاملات الگوریتمی مورد توجه قرار گیرد، مساله نظارت بر این معاملات است. در صورتی که سازمان بورس بر شرکت هایی که اجازه فعالیت در این زمینه را داشته باشند، نظارت کند، سهامداران نیز می‌توانند امیدوار باشند، شیوه عمل این الگوریتم ها برای آنها ضرر و زیانی ندارد.
در همین زمینه دهقان مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس می گوید: الگوریتم ها می توانند بازار را تحت تاثیر قرار دهند. اما در آینده و با رشد صنعت IT نمی توان از نقش معاملات الگوریتمی در بازارسرمایه چشم پوشی کرد و قطعا معاملات الگوریتمی گسترش خواهد یافت و هرچند الگوریتم مزایای زیادی دارد، در عین حال معایب آن را نیز نباید نادیده گرفت. با این حال به هیچ عنوان موافق توقف معاملات الگوریتمی نیستیم و تلاش های زیادی در زمینه راه اندازی مجدد این نوع از معاملات داشتیم.
نکته قابل توجه این موضوع است که برخی از معاملات الگوریتمی قابل شناسایی و تشخیص نیستند. به زعم برخی کارشناسان، الگوریتم ها جزیی از بازار خواهند بود؛ اما باید ابزارهای نظارتی دقیقی را به کار گیریم تا این معاملات به کلیت بازار سرمایه ضربه نزند. به عبارت دیگر، در واقع نمی توان بدون برخورداری از ابزارهای نظارتی دقیق، بازار را مدیریت کرد. با توسعه بازار و ورود نقدینگی بیشتر، سیستم های نظارتی نیز باید به روز شوند.
کارکرد معاملات الگوریتمی
مدیریت تعداد کدهای زیاد با حجم کم، مدیریت یک کد با حجم بالا مانند شرکتهای بزرگ سرمایه گذاری و صندوق های سرمایه گذاری، استفاده ناشران یا صندوق های بازارگردانی از الگوریتم برای ایجاد نقدشوندگی در بازار و استفاده توسط سهامداران حقیقی مهمترین کارکردهای معاملات الگوریتمی است. همچنین معاملات الگوریتمی می‌تواند به چرخش و مدیریت سبد، سبدگردان ها کمک کند. البته در زمان صعود بازار، متاسفانه سبدگردان ها به دلیل تمایل مردم به سرمایه گذاری مستقیم، استفاده چندانی از الگوریتم ها نکردند.
برخی کارشناسان می‌گویند، راه اندازی معاملات الگوریتمی برای سهامداران خرد باید توسط مسوولین سازمان بورس پیگیری جدی شود، اما شرایط، ضوابط و مقررات خاصی برای راه اندازی آن لازم است. قطعا افزایش حجم معالات، رشد نقدشوندگی و افزایش ارزش معاملات از مهمترین نتایج استفاده از معاملات الگوریتمی خواهد بود.
این الگوریتمها که می توانند بیش از یکی باشند، برای انجام معاملات بررسی های لازم را از جنبه های گوناگونی مانند زمان بندی، قیمت و حجم روی سفارشات و وضعیت بازار انجام داده و تصمیم می گیرند. این امر کمک می کند تا بازار سرمایه به روشی اصولی تر و به دور از دخالت احساسات انسانی پیش رود که یکی از نتایج آن بالارفتن نقدینگی در بازار است.
به نظر می رسد معاملات الگوریتمی می تواند تا حدود زیادی مشکلات فعلی بورس را برطرف کند. اما این موضوع باید در کنار نظارت جدی بر انجام این مدل معاملات باشد تا سهامداران خرد در این زمینه متضرر نشوند.
دیدگاه شما