آینده بازار سهام
شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران در پایان معاملات امروز (چهارشنبه؛ ۱۲ آبان) با افزایش ۲۲ هزار و ۳۴۹ واحدی معادل ۱.۶۲ درصد به یک میلیون و ۳۹۸ هزار و ۴۴۱ واحد رسید. بدین ترتیب بازار سهام در آخرین روز معاملاتی هفته، برای سومین روز متوالی مثبت شد.
بورس تا پایان امسال چقدر سود می‌دهد؟
اگرچه برآورد میزان سودآوری بازارهای مختلف به طور دقیق امکان‌پذیر نیست، امایک کارشناس بازار سرمایه احتمال می‌دهد که بازار سهام تا پایان امسال به بازدهی حدود ٢٠ تا ۵٠ درصدی دست پیدا کند، البته کسب چنین بازدهی وابسته به آن است که سهامداران انتخاب درستی را در خرید سهام داشته باشند.
نتیجه عرضه اولیه توسن و فسبزوار/ به هر کد معاملاتی چند سهم رسید؟
عرضه اولیه دو نماد توسن و فسبزوار امروز (چهارشنبه ۲۴ شهریور) در بازار سهام انجام شد.
یک کارشناس بازار سرمایه مطرح کرد:
صعود بورس با تکیه بر سهام شاخصساز و ارز محور
یک کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه بازار سرمایه احتمالا در نیمه دوم مردادماه و ابتدای شهریورماه صعودی خواهد بود، گفت: سهام شاخصساز، بنیادی سهمهای شاخصساز بورس کدامند؟ و ارزمحور در موج جدید صعود بازار سرمایه، رشد خوبی را تجربه کردند.
افزایش ضریب اعتباری چه تاثیری بر بورس دارد؟
یک کارشناس ارشد بازار سرمایه با بیان اینکه تغییر «ضریب اعتباری در بورس» یکی از ابزارهای کنترل بازار سهام است، گفت: باتوجه به کاهش قیمت سهام و نقدینگی موجود در بازار، ضریب اعتباری سهام برای تقویت سمت تقاضا افزایش یافته است اما این اقدام تاثیر آنی بر بازار نخواهد داشت.
در گفت‌وگوی ایراسین با یک اقتصاددان مطرح شد
دلایل قرمز پوش شدن نمادها چیست؟
درحالی از ابتدای ماه جاری روند نزولی ارزش شاخص‌سهام در تالار شیشه‌ای باعث بروز مشکلاتی هم برای سیاست‌گذاران اقتصادی و هم برای خریداران سهام شده که کارشناسان تاکید می‌کنند بورس آئینه تمام قد شرایط اقتصادی و تصمیم‌گیری‌های کلان است. به همین دلیل وقتی با چنین شرایطی روبرو می‌شویم نیازی نیست به دنبال یافتن مقصر یا متهم کردن نهاد یا گروهی باشیم.
تداوم صف‌های فروش با وجود تداوم رشد شاخص بورس/ گِره معاملاتی، قانونی فراموش شده در بازار سهام
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سال 1399 با همه فراز و فرودهایی که برای سهامداران در تالار شیشه‌ای داشته، در حال اتمام است. این در حالیست که چند روزی است که شاخص بورس به لطف رشد نمادهای شاخصساز در تلاش است تا پایانی خوش را برای سهامداران با وجود ضررهای قابل توجه آنها رقم بزند.
روند رو به رشدی که خیلی هم به کام سهامداران شیرین نیست؛ چرا که با وجود رشد چند روزه شاخص بورس، بیش از نیمی از نمادهای حاضر در بازار سرمایه مانند چند هفته گذشته کماکان در صف‌های فروش قفل هستند و از اعمال قانون گِره معاملاتی هم خبری نیست.
قانونی که به نوعی به نظر می‌رسد اهمال و عدم توجه سازمان بورس به عنوان نهاد ناظر در این بازار را به همراه داشته است.
اما گره معاملاتی در بورس چیست؟
در بازار سهام، با توجه به اینکه برای دامنه مجاز نوسان قیمت محدودیت وجود دارد، احتمال ایجاد صف خرید یا فروش‌های سنگین برای نمادهای معاملاتی با حجم نقدینگی پایین وجود دارد. این امر موجب کند شدن روند معاملات این نمادها میشود. در این شرایط، با توجه به پایین بودن حجم معاملات و حجم مبنا، قیمت پایانی نسبت به روز قبل تغییر محسوسی نخواهد داشت. درصورتی‌که شرایط توضیح داده شده، در چند جلسه معاملاتی ادامه پیدا کند و نماد روی صف‌های خرید یا فروش قفل باشد، گره معاملاتی اتفاق افتاده است. در این صورت این نماد مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی خواهد شد.
دستورالعمل و قوانین گره معاملاتی
با توجه به دستورالعمل سازمان بورس، در خصوص ایجاد وضعیت گره معاملاتی، نمادی که شرایط زیر را داشته باشد مشمول گره معاملاتی است:
. یک نماد معاملاتی با وجود برخورداری از صف خرید یا صف فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با 3 میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت 5 جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به‌استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از 5 درصد حجم مبنا باشد.
. کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در 5 جلسه معاملاتی متوالی در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
. کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در 5 جلسه معاملاتی متوالی در کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
چه شرکت‌های مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌شوند؟
فهرست شرکت‌های مشمول گره معاملاتی توسط بورس استخراج و حداکثر تا پیش از شروع روز معاملاتی از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت رسمی TSETMC.COM(بخش پیام‌های ناظر بازار) به اطلاع عموم می‌رسد. مقررات گره معاملاتی در مورد سهام برخی شرکت‌ها به تشخیص مدیرعامل بورس می‌تواند حداکثر تا 5 روز کاری اعمال نگردد. برخی از شرکت‌ها ممکن است برخلاف قوانین بالا، مشمول رفع گره معاملاتی نشوند. در این شرایط ناظر بازار با توجه به نسبت P/E سهم، در نظر گرفتن معاملات مشکوک و حجم صف ساختگی سهم، ممکن است از مشمول کردن نماد جلوگیری کند.
ماده واحده: در صورت قرار گرفتن شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از 150 (یک‌صد و پنجاه) میلیارد ریال در گره معاملاتی، رفع گره و عدم اعمال حجم مبنا با پیشنهاد مدیریت بازار بورس تهران همراه با ذکر دلایل مربوطه و تأیید مدیرعامل شرکت بورس صورت می‌پذیرد.
دامنه نوسان در رفع گره معاملاتی
نمادهای معاملاتی که بر اساس اعلام سازمان بورس مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌شوند، در ابتدای روز معاملاتی بعد و در مرحله گشایش با دو برابر دامنه نوسان روزانه قیمت عادی آن نماد بازگشایی شده و سپس در حراج پیوسته، معاملات در دامنه نوسان روزانه قیمت انجام می‌شوند. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف‌شده از طریق حراج ناپیوسته است. برای درک بهتر این موضوع به مثال زیر توجه نمایید:
به‌عنوان‌مثال فرض کنید یک نماد از بازار اول بورس که دارای نوسان قیمت 5 درصدی است به مدت 10 جلسه معاملاتی متوالی با صف خرید همراه شود. بر اساس شرایط ایجاد گره معاملاتی که در بخش‌های پیشین توضیح داده شد، این نماد مشمول رفع گره معاملاتی بوده و در روز معاملاتی بعدی، در زمان پیش گشایش با نوسان 10 درصدی عرضه میشود. در مدت‌زمان 30 دقیقه از زمان پیش گشایش تا گشایش کشف قیمت صورت می‌گیرد و پس از آن بر اساس قیمت کشف‌شده، معاملات سهم ادامه پیدا می‌کند.
شایان ذکر است که حداکثر به مدت 5 روز معاملاتی متوالی، حجم مبنا برای محاسبه قیمت پایانی این نماد که مشمول رفع گره معاملاتی شده است در نظر گرفته نمی‌شود؛ بنابراین کوچک‌ترین تغییری در قیمت سهم بدون توجه به حجم معاملات آن، قیمت پایانی را تغییر می‌دهد.
برای نمادهای معاملاتی که بر اساس اعلام بورس مشمول گره معاملاتی می‌شوند، در ابتدای روز معاملاتی بعد بازگشایی نماد مطابق ترتیبات ماده 22 انجام می‌گیرد.
ماده 22 دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران
بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته در بازه 30 دقیقه‌ای با اعمال یک مرحله پیش گشایش، شروع و با اجرای حراج ناپیوسته پایان می‌یابد. پس‌ازاین مرحله، معاملات از طریق حراج پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام میشود. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف‌شده از طریق حراج ناپیوسته است.
تبصره 1: درصورتی‌که در دورۀ حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد یا معاملات انجام‌شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تأیید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع‌رسانی، حراج ناپیوسته موضوع این ماده برای یک‌بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در 90 دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد قابل تکرار است. به هر ترتیب در صورت عدم کشف قیمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.
تبصره 2: در خصوص قیمت‌گذاری حق تقدم سهام برای اولین بار پس از افزایش سرمایه و در زمان عرضه حق تقدم استفاده‌نشده در صورت عدم کشف قیمت پس از دو نوبت حراج ناپیوسته، حراج ناپیوسته تا کشف قیمت تکرار میشود. در زمان عرضه‌ی حق تقدم استفاده‌نشده، مدت‌زمان حراج ناپیوسته از شروع عملیات حراج آغاز و تا پایان جلسه‌ی معاملاتی ادامه خواهد داشت.
تبصره 3: در تمامی مواد این دستورالعمل، حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد، مگر اینکه نوع محدودیت به‌صورت صریح بیان شده باشد.
ضریب همبستگی چیست؟
بارها توسط افراد مختلف در حوزه‌های شغلی گوناگون یا در رسانه‌ها به منظور تحلیل آماری و بیان نتایج تحقیقات، واژه ضریب همبستگی یا اصطلاح لاتین آن Correlation را شنیده‌ایم. یکی از مهم ترین کاربردهای این مفهوم در بازارهای مالی است، که در این مطلب به بررسی آن و مباحث پیرامونی در حوزه بازار بورس می‌پردازیم. ضریب همبستگی یک ابزار آماری برای تعیین نوع و درجه رابطه متغیرهای کمی با یکدیگر است. این مفهوم یکی از معیارهای تشخیص میزان همبستگی دو متغیر می‌باشد. در واقع این ضریب نوع رابطه یعنی مستقیم یا معکوس بودن و شدت رابطه یعنی بازه ۱+ تا ۱- را نشان می‌دهد. همچنین اگر میان دو متغیر مذکور رابطه‌ای وجود نداشته باشد، مقدار ضریب همبستگی برابر صفر است.
اصول کاربردی ضریب همبستگی
- ضریب همبستگی مثبت یعنی افزایش یک متغیر با افزایش متغیر دیگر و همچنین کاهش یک متغیر با کاهش متغیر دیگر همراه است.
- ضریب همبستگی منفی یعنی افزایش یک متغیر با کاهش متغیر دیگر و همچنین کاهش آن متغیر با افزایش متغیر دیگر همراه است.
- ضریب همبستگی صفر یعنی افزایش و کاهش دو متغیر مستقل از یکدیگر بوده و هیچ ارتباطی ندارند.
- هرچه مقدار ضریب همبستگی به ۱+ یا ۱- نزدیک‌تر باشد، همبستگی مثبت یا منفی متغیرها قوی‌تر است.
ضریب همبستگی در بازار مالی
یکی از مفاهیم اساسی مورد استفاده معامله‌گران حرفهای در انواع بازارهای مالی شامل سهام، کالا و ارز (فارکس) است؛ اما در این مطلب از ذکر مبانی آماری و جزئیات محاسباتی پرهیز نموده و تمرکز اصلی ما روی نحوه استفاده از این مفهوم در بازار سهام ایران می‌باشد. بررسی‌های آماری ثابت کرده است، که نوسانات دارایی‌ها در بازارهای مالی نسبت به یکدیگر بدون ارتباط نیستند. حتی در مقیاس بزرگ‌تر، بازارهای جهانی نیز به یکدیگر وابستگی داشته و کاملاً از یکدیگر تاثیر می‌پذیرند. مثلاً بارها مشاهده نموده‌اید، که سقوط قیمت سهام در بازارهای مالی بزرگ جهان به صورت دومینو وار به سایر بازارهای سهام نیز سرایت کرده است. همسبتگی در میان دارایی‌ها بی‌دلیل نبوده و معمولاً به دلیل وجود وجوه اشتراک یا تضاد بنیادی میان این نمادها ایجاد میشود. در واقع یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از مفهوم ضریب همبستگی حین سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، استفاده از فرصت‌های بهینه و کاهش خطای تحلیل تا بیشترین حد ممکن است. از طرف دیگر برخی معامله‌گران عمده نیز از این مفهوم به منظور اتخاذ موقعیت‌های معاملاتی پوشش ریسک بهره می‌برند.
ضریب همبستگی در بازار سهام ایران
اگر تجربه فعالیت در بازار بورس و اوراق بهادار تهران را داشته باشید، حتماً تاکنون وجود ضریب همبستگی مثبت نسبتاً بالا در کل بازار را متوجه شده‌اید. به عبارت دیگر سهام موجود در بازار بورس و فرابورس ایران همبستگی مثبت بالایی نسبت به یکدیگر دارند. برای اثبات این موضوع هم می‌توان، به نمودار سهام مختلف و شاخص کل در دوره‌های زمانی متفاوت مراجعه نمود. در واقع رفتار دمینووار بازارهای مالی در بورس تهران به طور کاملاً عینی و ملموس قابل مشاهده است. دلیل این رفتار بازار سهام نیز ناشی از شرایط بازار سرمایه ایران از لحاظ محدودیت تعداد شرکت‌های پذیرفته شده، کم عمق بودن بازار، تحریم‌ها و عدم اتصال به بازار جهانی یا رفتار هیجانی توده معامله‌گران می‌باشد.
همبستگی با سهام لیدر یا شاخصساز
در بازار سهام ایران گروه‌های صنعتی مختلفی داریم. از طرف دیگر تعدادی سهام مربوط به غول‌های صنعتی و اصطلاحاً شاخصساز وجود دارند، که از نظر اکثر فعالان بورس تعیین‌کننده روند بازار بوده و سهام متوسط یا کوچک در بسیاری از موارد تابع روند این نمادها هستند. با بررسی نمودارهای قیمتی بازار بورس موارد متعددی را مشاهده می‌کنیم، که با ایجاد نوسانات صعودی یا نزولی در سهام نمادهای لیدر بازار شرکت‌های کوچک‌تر هم‌گروه نیز به سرعت تغییر روند داده و با آنها همسو شدهاند. البته مواردی نیز وجود دارند، که به دلیل وقوع اتفاقات خاص درون شرکت یا مؤلفه‌های بنیادی روند برخی تک‌سهم‌ها نسبت به سهم لیدر یا کل بازار متفاوت بوده است.
همبستگی با سهامداران عمده (شرکت های مادر)
از دیگر همبستگی‌های مهم بازار سهام ایران می‌توان، به ترکیب سهامداران شرکت‌ها اشاره نمود. به طور مثال یک شرکت بورسی نظیر هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری (سایر شرکت‌ها در راستای تملک یا جایگزین نمودن سهام ارزشمند بورسی) اقدام به خرید سهام سایر شرکت‌های بورسی از صنایع مختلف نموده و پرتفوی سهام تشکیل داده است. این شرکت‌ها به عنوان سهامدار در ترکیب سهامداران حضور دارند. در چنین شرایطی اگر در وضعیت بنیادی یا قیمتی سهام خریداری شده تحول مثبتی رخ دهد، طبعاً در ارزش ذاتی نماد شرکت سهامدار عمده نیز تعدیل مثبت ایجاد خواهد شده و یا در صورتی که درصد سهامداری بسیار بالا باشد، نوسانات قیمتی نمادها مشابه بوده و تفاوتی ندارند.
همبستگی بر اساس ترکیب پرتفوی
هبستگی سهام بورسی گاهاً بر اساس وضعیت سبد سرمایه‌گذاری آنها ایجاد میشود. اگر گزارشات و صورت‌های مالی برخی شرکت‌ها را بررسی کنید، شباهت زیادی در پرتفوی آنها قابل مشاهده است. حال اگر به نمودار قیمت این نمادها نیز مراجعه کنیم، شباهت معناداری در جزئیات نوسانات قیمتی آنها وجود دارد. به طور کلی با استفاده از ضریب همبستگی می‌توانید، فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسبی را شکار کنید. مثلاً اگر سایر شروط تحلیل تکنیکال و بنیادی مورد نظر شما برقرار باشند، خرید سهام یک شرکت سرمایه‌گذاری دارای پرتفوی بورسی مثبت (نمادهای موجود در پرتفوی شرایط بنیادی و قیمتی مثبتی دارند) در قیمت‌های منفی ارزنده است.
تشکیل پرتفوی با توجه به ضریب همبستگی
موارد مذکور شامل بخشی از روابط و همبستگی‌هایی است، که در بازار سهام مشاهده شده و حین سرمایه‌گذاری باید حتماً به این موارد توجه داشت. در واقع برای معامله‌گری موفق صرفاً نیاز به درک مفاهیم تحلیلی متعدد و پیچیده نداشته و بعضاً با توجه به چنین نکات ساده‌ای می‌توان، از ورود به موقعیت‌های معاملاتی اشتباه با ریسک بالا جلوگیری نمود. به طور مثال اگر چند سهم با همبستگی مثبت بالا خریداری کرده و یکی از سهام اصلی دچار روند نزولی شود، احتمالاً روند قیمتی بقیه سهام موجود در پرتفوی نیز معکوس شده و یک ضرر سنگین چند برابری را متحمل می‌شوید!
حال در مورد ضریب همبستگی به دو مثال از بازار سهام تهران توجه کنید.
۱- در تاریخ نگارش مطلب (۲۷/۰۶/۱۳۹۹) و بر اساس اطلاعات سایت TSETMC، شرکت سرمایه‌گذاری خوارزمی مالک ۱/۱ درصد معادل ۱۱۲ میلیون سهم از گروه خودروسازی بهمن است. همانطور که اشاره نمودیم، در صورت وقوع اتفاقات بنیادی مثبت در نماد خبهمن در میزان سودسازی نماد وخارزم نیز متناسب با میزان تملک سهام خبهمن تعدیل مثبت ایجاد میشود. همچنین اگر در پرتفوی بورسی خود نماد وخارزم دارید، دیگر خرید نماد خبهمن چندان منطقی نیست؛ زیرا به صورت غیرمستقیم و از طریق سرمایه‌گذاری خوارزمی این نماد (خبهمن) را خریداری نموده‌اید! در واقع اگر اصرار به خرید یک نماد خودرویی دارید، حتی‌الامکان باید نماد خودرویی دیگری را خریداری کنید، تا قاعده متنوع سازی رعایت شده و از تحمل ریسک چند برابر پرهیز نمایید.
۲- در مثال بعدی به بررسی دو نماد خساپا و وساپا می‌پردازیم. در ابتدا به ترکیب سهامداران خودروسازی سایپا توجه کنید.
ترکیب سهامداران شرکت سرمایه‌گذاری سایپا نیز جالب است!
در نهایت با توجه به ترکیب سهامداران فوق، قطعاً مشاهده این نمودار قیمتی دور از انتظار نیست.
اگر نمودار این دو سهم را در بلندمدت مورد بررسی قرار دهیم، در بسیاری از مواقع حتی در کوچک‌ترین نوسانات بازار نیز مسیر یکسانی داشته‌اند. بنابر تفاسیر فوق خرید و سهامداری همزمان این دو شرکت با توجه به همبستگی تقریباً کامل آنها، از دیدگاه متنوع سازی و مدیریت ریسک اصلاً منطقی نیست.
کلام پایانی
همواره در بخش‌های پایانی مقالات و حین معرفی تکنیک‌های مختلف معامله‌گری به این موضوع تأکید نموده‌ایم، که هیچ کدام از این ابزار عملکرد قطعی و صد درصدی نداشته و همواره باید با صرف زمان، کسب تجربه و بر اساس تعدادی از روش‌های تحلیل و معامله‌گری، استراتژی یا فلسفه معاملاتی خود را به مرور زمان بسازید. مفهوم ضریب همبستگی در بازار سهام نیز از این قاعده مستثنی نبوده و اگر بیشتر در این زمینه جستجو کنید، مطمئناً به میزان تسلط بالاتری رسیده و شاید همبستگی‌های بیشتری را نیز بیابید.
کوچ نوسان‌گیران به کوچک‌ترها
دنیای اقتصاد : معاملات روز سه‌شنبه تالار شیشه‌ای پس از دو روز افت متوالی و نوسان در کانال یک میلیون و ۴۳۰ هزار واحد، با افزایش شاخص کل همراه شد. به این ترتیب روز گذشته نماگر اصلی بورس تهران با رشد بیش از ۸هزار واحدی (معادل ۶/ ۰ درصد) به محدوده یک میلیون و ۴۴۴ هزار واحدی وارد شد. رشد کمرنگ شاخص کل در حالی رقم خورد که تداوم اقبال به نمادهای کوچک بازار سبب شد شاخص کل هموزن که نشانی از اثرگذاری یکسان نمادها دارد، برای چهارمین روز متوالی صعودی باشد و با افزایش ۸/ ۱درصدی همراه شود. اما دلیل اقبال به سهام با ارزش بازار پایین‌تر چیست؟ این مهم چه عواقبی می‌تواند به دنبال داشته باشد؟
سد جهانی اقبال به کالایی‌ها
یکی از موضوعاتی که درخصوص حرکت نقدینگی از بزرگان کالایی به سهام گروه‌های کوچک‌تر عنوان میشود، تغییر مسیر قیمت‌ها در بازار جهانی است. در آخرین روز کاری (میلادی) بازارهای جهانی بود که شاهد رشد خیره‌کننده فلزات و نفت بودیم. جایی که مس با رسیدن به مرز ۸هزار دلاری (به ازای هر تن)، سقف ۹۵ ماهه را تجربه کرد و روی نیز در قیمت ۲۸۶۶ دلار بر هر تن به اوج ۲۰ ماهه خود رسید. نفت نیز توانست از سد ۵۲ دلاری (بر هر بشکه) عبور کند و رکورد ۹ماهه خود را ارتقا دهد. این وضعیت اما ادامه پیدا نکرد. با بازگشایی بازار جهانی در روز دوشنبه، انتشار اخباری درخصوص شیوع گونه جدید ویروس کووید-۱۹ در بریتانیا که مسری‌تر از گونه‌های دیگر آن است، بازارها را متحول کرد. در این میان بسیاری از کشورها نیز از ممنوعیت پرواز به انگلستان خبر دادند و پروازها به این کشور نیز با محدودیت مواجه شد. این مهم سبب شد تا شاهد افت قیمت فلزات و نفت باشیم. مس از اوج هفته گذشته خود بیش از ۵/ ۲ درصد عقب نشست و در جریان معاملات روز گذشته به محدوده ۷۸۰۰ دلار بر هر تن وارد شد. هر بشکه نفت برنت نیز که از سد ۵۲ دلار عبور کرده بود، روز سه‌شنبه حتی برای ساعاتی زیر مرز ۵۰ دلار دادوستد شد. این موضوع را می‌توان یکی از دلایل کاهش اقبال به سهام کامودیتی‌محور بورس تهران عنوان کرد.
اصلاح P/ E در بورس
فردین آقا‌بزرگی، کارشناس بازار سرمایه: نقش‌آفرینی سهمهای پر وزن در کنار حساسیت‌های سازمان بورس و سایر مسوولان در روند حرکتی شاخص نشان می‌دهد که در شرکت‌های بزرگ بیش از پیش دقت نظر صورت می‌گیرد، بنابراین چنین موضوعی باعث میشود دامنه نوسان این گروه از سهام کمتر از سایرین باشد. بر این اساس در اولویت لازم برای مدیریت شاخص یا کنترل نوسان قیمت‌ها سهام‌های خرد قرار نمی‌گیرند.
موضوع دیگر مربوط به سهام شناور آزاد شرکت‌های بزرگ میشود. سهام این شرکت‌ها به دلیل اینکه ممکن است شناوری زیادی داشته باشند در نتیجه به راحتی قابلیت تاثیر‌پذیری از ورود نقدینگی نخواهند داشت.
بنابر موارد ذکر شده یکی از رویکرد‌ها این است که مانند چند ماه ابتدایی سال جاری اغلب شرکت‌هایی که از توضیح بنیادی خاصی هم برخوردار نبودند، با رشد قیمتی سهام همراه شدند. تبعات رویداد اوایل سال ۹۹ همچنان قابل مشاهده است به‌طوری که P/ E بالای ۱۰۰ مرتبه نیز در بازار دیده میشود.
به هر حال یکی از معیارهای ارزندگی و جذابیت در امر سرمایه‌گذاری نسبت قیمت به درآمدی است که شرکت‌ها از آن برخوردارند، بنابراین در شرایط فعلی، فعالان بازار به خصوص افرادی که طی چند وقت اخیر دچار زیان شدند با استفاده از چربش اثر نقدینگی بر قیمت سهام استراتژی ورود به سهام کوچک را در دستور کار معاملاتی خود قرار می‌دهند.
ناهمگن شدن و غیر قابل توضیح بودن قیمت جاری سهام و ارزش ذاتی آن می‌تواند یکی از پیامد‌‌های ورود نقدینگی به سهمهای کوچک در نظر گرفته شود. به مرور زمان این بازدهی به دلیل اینکه به‌طور مستمر مورد هدف سرمایه‌گذارانی که با چنین تکنیکی فعالیت می‌کنند قرار می‌گیرد، در نتیجه نمی‌تواند نقطه‌ای ثابت را برای قیمت سهام ایجاد کند که پس از آن شاهد رشد‌هایی اینچنینی نباشیم.
در یک بازه میان مدت حداقل ۶ ماه تا یک سال شاهد بروز وضعیتی مانند ۳ تا ۴ ماه ابتدایی سال ۱۳۹۹ خواهیم بود که اصل و اساس معیارهای سرمایه‌گذاری تحت تاثیر رفتار معامله‌گران قرار گرفته بود، بنابراین عملا یک اختلافی بین مقاصد کوتاه مدت و بلندمدت فعالان بازار ایجاد خواهد شد. در وضعیت فعلی باید مسوولان مربوط توجه بیشتری بر نوسان قیمت شرکت‌هایی که هر چند ممکن است نقش خاصی در شاخص کل نداشته باشند، اما به دلیل اینکه ممکن است جو عمومی این دست از نوسانات کلیت بازار را تحت تاثیر قرار دهند، داشته باشند. به اعتقاد بنده بخش عمده‌ای از اینکه چرا صنایع بزرگ طی چند وقت اخیر تاثیر خاصی را از نوسانات متغیرهای اثر‌گذار نمی‌پذیرد در شکل‌گیری قیمت‌ها قبل از وقوع اتفاقات بوده است. رشد بیش از اندازه‌ای که شاخص (۱۸۰درصد افزایش از ابتدای سال تا کنون) تجربه کرده است در برخی صنایع به حدی فزاینده بود که در حال حاضر هم به‌رغم اصلاحات صورت گرفته در بهبود وضعیت کامودیتی، قیمت نفت یا سایر متغیرها به دلیل اینکه از قبل چنین اخباری پیشخور شده است بنابراین فقط نسبت‌‌های P/ E در شرف اصلاح هستند، کما اینکه از ابتدای مرداد که متوسط P/ E در رقمی بالغ بر ۳۴ مرتبه قرار داشت اکنون به رقم ۲۰ مرتبه رسیده است. بر این اساس انتظار رشد شارپی برای چند ماه پایانی سال جاری وجود ندارد و نوسان سینوسی بسیار محدود طی این مدت دور از انتظار نیست.
افزایش شاخص هموزن
روزبه شریعتی، تحلیلگر بازار سرمایه: اینکه سهمهای بزرگ و شاخصساز خیلی مورد اقبال سهامداران حقیقی قرار نمی‌گیرند به این دلیل است که طرف عرضه از سوی حقوقی‌ها و بازارگردان‌ها به حدی قدرتمند بوده که اجازه پیشروی نقدینگی خرد حقیقی‌ها را نمی‌دهد. البته شاید محرک‌هایی که برای سهمهای بزرگ وجود دارد با ابهام و عدم ثبات زیادی همراه است که در حقیقت جسارت خرید سهام شرکت‌های بزرگ وجود ندارد. به اعتقاد بنده نقدینگی سرگردان در حال حاضر به سهمهای کوچک بازار وارد میشود و تک سهم‌هایی که گاه از پتانسیل بنیادی و غیر‌سیستماتیک برخوردارند در واقع با افزایش اقبال همراه شدهاند. اگر محرک‌هایی که در سهام شاخصساز تاثیر‌گذار هستند با ثبات شوند یا اینکه فرصت آربیتراژ مهیا شود به‌طوری که سهمهای بزرگ افت کنند و سهمهای کوچک نیز به میزانی افزایش پیدا کنند که از لحاظ ارزندگی دستخوش تغییر شوند. در واقع شاخص هموزن با شاخص کل مورد مقایسه قرار می‌گیرد در صورتی که هم وزن نزدیک ۷۰ درصد رشد کند و در نقطه مقابل شاخص کل هیچ‌گونه رشدی را به ثبت نرسانده باشد در نتیجه پارادایم فکری سرمایه‌گذاران تغییر پیدا خواهد کرد و سهام شرکت‌های بزرگ مورد اقبال قرار می‌گیرد. پیامد اقبال تک سهم‌ها را می‌توان در رشد شاخص هموزن و تغییرات جزئی شاخص کل مشاهده کرد.
پیامد بورس‌بازی در کوچک‌ترها
در حالی قیمت سهام صنایع و شرکت‌های بزرگ در دنیا طی چند روز معاملاتی اخیر تحت تاثیر ویروس جهش‌یافته کرونا در مسیر کاهشی قرار گرفته‌اند که در بورس تهران نیز روند حرکتی سهام به همین منوال است؛ به‌طوری‌که در چند روز گذشته شاهد روی‌گردانی سرمایه‌گذاران از بزرگان بازار هستیم. در این میان اما بخش قابل توجهی از نقدینگی، طرف تقاضای سهمهای کوچک و متوسط را سنگین‌تر از روزهای گذشته کرده است؛ به‌طوری‌که بعضا شاهد خروج پول از لیدر‌های شاخصساز و تزریق آن به تک سهمهای کوچک هستیم. ارسال سیگنال افزایش شاخص هموزن به جامعه سهامداری نیز از پیامد چنین تغییر رویکردی در فضای معاملاتی بورس و فرابورس در نظر گرفته میشود که به اعتقاد صاحب‌نظران اقتصادی، تداوم این رویه پیامد‌‌هایی را برای بورس‌بازان خواهد داشت.
به دلیل اینکه سهمهای کوچک در محدوده جذابی قرار دارند، نقدینگی هوشمند همچنان بخش مولد اقتصاد کشور را بستری امن برای سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرد. با چنین رویکردی هرچند پول تازه می‌تواند در نقش محرک قابل اتکایی در رشد تک‌سهم‌ها پدیدار شود، اما بررسی و مرور تجربیات گذشته حاکی از این است که سهام صنایع کوچک به دلایلی همچون نقد شوندگی پایین در زمانی که کوچک‌ترین ریسکی را متحمل شوند سریعا درصف فروش قفل می‌شوند. بنابراین چنین اتفاقی با توجه به قدرت اندک بازارگردانی در این سهم‌ها می‌تواند در صورت تداوم، خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به قشر سرمایه‌گذار وارد کند و در این میان تنها حرفه‌ای‌های بازار هستند که گاه همراه با رانت اطلاعاتی یا پشتوانه حقوقی می‌توانند به‌عنوان برندگان این روزهای بورس در سهمهای کوچک نوسان‌گیری و کسب سود کنند.
بازگشت پول‌های حقیقی
روز گذشته پس از دوری دو روزه سهامداران حقیقی از زمین خرید سهام، شاهد ثبت خالص خرید ۵۳۶ میلیارد تومانی این دسته از بازیگران سهام بودیم. در این میان بیشترین توجه سهامداران خرد به زیرمجموعه‌های گروه خودرو و ساخت قطعات معطوف شد.
سهامی که در روزهای اخیر با فشار سنگین فروش مواجه شدند اما روز گذشته به مدار صعودی بازگشتند و معامله‌گران شاهد جابه‌جایی سهام خودرویی به ارزش ۱۸۲ میلیارد و ۳۷۰ میلیون تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی بودند. پس از آن گروه کاشی و سرامیک بود که در تداوم روند روزهای گذشته خود شاهد افزوده شدن سهامی به سهمهای شاخصساز بورس کدامند؟ ارزش ۱۰۶ میلیارد تومان به سبد سهام حقیقی‌ها بود.
در آن‌سوی بازار همانطور که اشاره شد گروه‌های بزرگ کالایی شاهد خروج نقدینگی حقیقی بودند. در این میان بیشترین خالص فروش سهامداران خرد به ارزش ۱۱۶ میلیارد و ۵۸۰ میلیون تومان از زیرمجموعه‌های گروه فلزات اساسی رقم خورد. گروه چند رشته‌ای صنعتی نیز در این روز شاهد جابه‌جایی سهامی به سهمهای شاخصساز بورس کدامند؟ ارزش ۶۲ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود. دو گروه کانه‌های فلزی و محصولات شیمیایی نیز در مجموع با خالص خرید ۲۶ میلیارد تومانی حقوقی‌ها همراه شدند.
در بازار چه گذشت؟
در جریان دادوستدهای روز سه‌شنبه از ۳۳۶ نماد معامله شده بورسی، ۱۶۴ نماد (معادل ۴۹ درصد) صف خرید به ارزش ۱۹۱۶ میلیارد تومان داشتند و ۲۷ نماد (معادل ۸درصد) صف فروش به ارزش ۴۳۲ میلیارد تومان تشکیل دادند.
در این بین دو نماد «وپارس» و «خودرو» بیشترین حجم صف خرید و نماد استانی «وسلرستا» بیشترین حجم صف فروش را داشت.
در معاملات فرابورس نیز از ۱۳۶ نماد فعال، ۷۰ نماد (معادل ۴/ ۵۱ درصد) صف خرید به ارزش ۸۰۲ میلیارد تومان و تنها یک نماد (قچار) صف فروش ۱۱ میلیارد تومانی داشتند. نماد تازه‌وارد «وکبهمن» دیروز هم بیشترین حجم صف خرید را داشت. از مجموع کل بورس و فرابورس حدود ۷۴درصد از نمادها قیمت پایانی مثبت و ۲۳ درصد از نمادها با قیمت پایانی منفی معاملات دیروز را پایان دادند. ضمن آنکه ارزش معاملات خرد بورس تهران (با کسر معاملات بلوکی و اوراق مشارکت) با رشد حدود ۱۴ درصدی نسبت به روز دوشنبه، ۱۱ هزار و ۲۶۰میلیارد تومان برآورد شد.
سراب وعده های رئیسی؛ از ساخت ۱ میلیون مسکن تا آورده امروز بازار بورس!
محمدرضا رضایی‌کوچی گفت: حداکثر ۱۰ درصد همکاری برای تحویل زمین، دستگاه‌های دولتی با وزارت راه و شهرسازی داشتند. از طرفی، بانک‌ها که می‌بایست، ۲۰ درصد تسهیلات خود را سهمهای شاخصساز بورس کدامند؟ برای ساخت مسکن ارائه می‌دادند، در حد پنج تا شش درصد تسهیلات دادند و از این‌رو، کار ضعیف پیش می‌رود.
ساخت چهار میلیون مسکن در چهار سالِ کاری دولت سیزدهم را باید یکی از برجسته‌ترین وعده‌های سیدابراهیم رئیسی قلمداد کرد که حتماً تحقق و یا عدم‌تحقق این شعار، می‌تواند در رای وی در انتخابات ۱۴۰۴، تاثیر به سزایی داشته سهمهای شاخصساز بورس کدامند؟ باشد.
در حالی که حدود ۱۵ ماه از دوران کاری دولت سیزدهم می‌گذرد، بخش عمده‌ای از این شعار مهم و مردم‌پسند به سرانجام نرسیده و به نظر، اگر روال در ادامه به همین‌گونه باشد باید حتی نزدیک‌شدن به ساخت چهار میلیون مسکن در چهار سال را رویایی دانست.
در همین خصوص، محمدرضا رضایی‌کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس به اقتصاد۲۴ گفت: دولت تا امروز، به ۳۰ درصد وعده خود عمل کرده و ۷۰ درصد از برنامه‌ای که خودش قول داده بود، عقب است. یعنی ۳۰ درصد آن یک میلیون مسکنی که باید آماده شود، شروع و روال ساخت آن دارد دنبال میشود.
وی افزود: از آن‌جایی که ساخت مسکن حدود دو سال طول می‌کشد، باید در این شرایط، حداقل دو میلیون مسکن تا مرز ۵۰ درصد پیشرفت را شاهد می‌بودیم، اما ۳۰۰ هزار واحد که آن هم در حد ۳۰ تا ۴۰ درصد پیشرفت داشتند را شاهدیم. از این‌رو، به عملکرد دولت در این خصوص انتقاد دارم، چون خیلی عقب هستیم.
نماینده جهرم تصریح کرد: این عقب‌افتادگی تنها به عملکرد یک شخص یا وزارتخانه برنمی‌گردد، بلکه مجموعه‌ای از عوامل باعث این کار شدهاند. از وزارت راه و شهرسازی گرفته تا وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه، بانک‌ها و حتی وزارت جهادکشاورزی به خاطر زمین‌هایی که باید در این راستا به دولت ارائه می‌داد. حتی استانداران و مدیران کل هم در حد خود، مقصرند. از طرفی، وضعیت کشور و مخصوصاً گرانی مصالح هم، تاثیر چشمگیری در این سهمهای شاخصساز بورس کدامند؟ کُند بودن حرکت داشته است.
رضایی‌کوچی اظهار داشت: همچنان در واگذاری زمین‌های دولتی به وزارت راه و شهرسازی برای ساخت مسکن، مشکل داریم. این نقص، هم در دستگاه‌های اجرایی است و هم در عملکرد وزارت راه و شهرسازی. مثلاً اگر وزارت امور خارجه، زمینی در این خصوص دارد و در واگذاری آن با وزارت راه و شهرسازی همکاری نمی‌کند، وزیر راه و شهرسازی باید به اداره ثبت نامه بزند تا دو ماهه، زمین به نام وزارت راه و شهرسازی شود تا بتوانند مسیر ساخت مسکن را دنبال کنند، اما هر دو طرف در اجرای مسئولیت خود، کوتاهی کردند. حتی به بخش‌های دیگر دولتی گفته شده بیایید زمین تحویل دهید تا برای کارمندان‌تان خانه ساخته شود، که باز هم شاهد همکاری خاصی نبودیم.
وی یادآور شد: حداکثر ۱۰ درصد همکاری برای تحویل زمین، دستگاه‌های دولتی با وزارت راه و شهرسازی داشتند. از طرفی، بانک‌ها که می‌بایست، ۲۰ درصد تسهیلات خود را برای ساخت مسکن ارائه می‌دادند، در حد پنج تا شش درصد تسهیلات دادند و از این‌رو، کار ضعیف پیش می‌رود.
رییس کمیسیون عمران مجلس در پایان خاطرنشان کرد: ما به دنبال تفکیک وزارت راه و شهرسازی هستیم. راهِ علاج، تفکیک است. وزارت راه و شهرسازی بسیار بزرگ و با مسئولیت‌های مختلف شده و برای همین، کار خوب جلو نمی‌رود. اگر تفکیک صورت بگیرد نه تنها در بخش ساخت مسکن، وضع بهتر خواهد شد، بلکه در موضوعاتی مثل گسل‌ها، فرونشست زمین، حاشیه‌نشینی، نظام مهندسی، کیفیت مصالح و. هم، روند‌ها نظم و نسق پیدا خواهد کرد.
سبز کم‌رمق، آورده امروز بازار بورس!
فراز نوشت:سرمایه لرزان است؛ جمله‌ای کوتاه و بازاری که عمقی وسیع دارد و بیانگر صدها نکته درباره اقتصادی است که هر روز دستخوش وقایع میشود و متغیرهای مختلفی در آن تاثیر دارد.
اقتصاد، علمی که بی‌شک دارای مکاتب و نظریه‌های مختلف است ولی این رویه در ایران با توجه به شرایط خاص کشورمان متفاوت است و گاهی متغیرهایی مانند تحریم و اعترضات، تاثیرهای گوناگونی بر پیکره آن وارد می‌کنند. مدعیان فراوانی با پرچم‌های متفاوت اقتصادی از لیبرال، سوسیالیستی و اسلامی گرفته تا عناوین ساختگی مانند اقتصاد عدالت‌محور در این سال‌ها کشور ما را محک زدند ولی با توجه به شرایط خاص غیر از اندک بازه‌های دست‌ساز همواره اقتصاد ایران بیمارگونه به راه ادامه داده و گاه به کما رفته است. کمایی که این روزها نیز نمونه‌ای از بی‌رمقی اقتصاد ایران را به وضوح می‌توانیم در تابلوهای تالارهای شیشه‌ای مشاهده کنیم که به رنگ خون درآمده و مدام قرمز است.
رئیسی دور از بازار سرخ بورس
وضعیت قرمز تالارهای شیشه‌ای که از کدر بودن سیاست رنج می‌برند و سرمایه‌هایی که روی کاغذ برای آنها چرتکه انداخته میشود ولی در اصل شاید معیار خوبی هیچوقت برای محک زدن رشد اقتصادی نبودند.
ابراهیم‌رئیسی، رئیس دولت سیزدهم و به عنوان فردی که خود را منجی اقتصاد ایران به حامیانش معرفی می‌کرد و با همین درفش وارد میدان رقابت بی‌رقیب شد، این روزها توجهی به وعده‌های اقتصادی خود به ویژه بورسی که زمین‌گیر شده ندارد. رئیسی آن زمان که هنوز با پاستور نرسیده بود به همراه کیف‌کش‌های دوربین به دست‌اش در زمان ریاست قوه‌قضاییه راهی بورس شد و در آنجا با منجی نشان دادن خود از وعده‌های انتخاباتی‌اش برای بهبود این حوزه سرمایه‌گذاری گفت ولی امروز که سال دوم ریاست خود را بر دولت پشت‌سر می‌گذارد نه تنها خبری از بهبود اوضاع نیست بلکه میانگین تابلوهای بازار، حکایت از رنگ خونی دارد که جگرها می‌سوزاند. بازار سرخی که رئیسی پس از رئیس جمهور شدن چندان به آن ورود نکرد.
از حرف تا عمل، فرسنگ‌ها فاصله!
این‌جا رواست برخی از اظهارات نامزد انتخابات ریاست جمهوری را به یاد رئیس جمهور ایران آوریم. یعنی آقای رئیسی را سابق را به آقای رئیسی امروز! آن زمان در پی حضور سرزده ابراهیم رئیسی در تالار بورس اوراق بهادار سعادت‌آباد تهران، جمع زیادی از مالباختگان بازار سرمایه با این نامزد انتخابات ریاست جمهوری درددل کردند. رئیسی پس از شنیدن حرفهای مالباختگان بورس تصریح کرد که متاسفانه کار اشکالاتی داشت که سهامداران به ویژه سهامداران خُرد را نگران کرده است.
او همچنین اظهار کرد که نباید مشکلات را پشت گوش انداخت بلکه باید در دل مشکلات رفت، راه‌حل‌ها را پیدا کرد و با کمک همه کسانی که می‌توانند نقش آفرین باشند، وضعیت را به سرعت اصلاح کرد.
سخنان رئیسی در آن حضور سرزده فراموش نشدنی است. آنگاه که متذکر شد، بازار بورس و مسائل آن مثل نرخ‌گذاری و دامنه نوسان را نمی‌توان دستوری اداره کرد بلکه باید سازوکارهایی برای آن ایجاد شود.
نامزد انتخابات ریاست جمهوری با بیان این که تمام دنیا بورس دارد و مردم با بورس کار می کنند، مهم‌ترین عامل اعتماد مردم به بازار بورس را ثبات این بازار عنوان کرده‌بود.
وضعیت نامبارک اقتصاد امروز که گریبان مردم را گرفته سبب نشده که از یاد ببریم، آقای رئیس جمهور که آن روزها برای تسویه‌حساب با روحانی گفته بود، الآن در کشور ما وضعیت بازار، تولید، خرید و فروش قابل پیش بینی نیست و حتی یک جنس معمولی را هم می خواهند بفروشند، می‌گویند بگذارید ببینیم هفته بعد چه می شود؟! و بعد با انتقاد از تغییرات مکرر قوانین و مقررات، تاکید کرد که ثبات در مقررات از شرایط مهم بازار سرمایه است تا سهام دار بتواند وضع بازار را پیش بینی کند.
نامزد انتخابات ریاست جمهوری با بیان این که هر کاری نیازمند پشتوانه علمی است تا سلیقه‌ای عمل نشود، گفته بود که باید تمام وضعیت اقتصادی را برای همه قابل پیش بینی کنیم تا مردم بتوانند برای زندگی و کسب و کارشان تصمیم بگیرند.
رئیسی همچنین در واکنش به گلایه‌های چند تن از مالباختگان بورس از عدم اجرای مصوبه شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا برای تزریق ۲۰۰ میلیون دلاری به بازار بورس قول داد این موضوع را با جدیت پیگیری کند.
وی در واکنش به سخن یکی از سهامداران که گفت با توجه به رقابت انتخاباتی شما و آقای همتی تردید کردم از حرف‌هایم درباره عدم تزریق پول به بورس توسط بانک مرکزی برداشت سیاسی شود، گفت: «نه والله؛ رقیب من ناکارآمدی‌ست.»
ردای سرخ بخش بیشتر تابلوی بورس را گرفت
تا این لحظه که تقریبا ۱۷ ماه از تکیه رئیسی بر کرسی ریاست دولت سیزدهم گذشته، این اظهارات و وعده‌های رئیسی نه تنها سهمهای شاخصساز بورس کدامند؟ محقق نشدند بلکه وضعیت از آن بازه خراب‌تر هم شده در صورتیکه شاخص کل بورس امروز یک میلیون و ۲۴۸ هزار واحد بود و شاخص کل با معیار هم وزن افت ۱۲۲۹.۸۶ واحدی داشت. سبزی کم رمق تابلوی بورس و مثبت شدن شاخص کل نیز ثمره چتر حمایتی حقوقی‌ها از نمادهای شاخصساز بود. چتری که البته نمادهای کوچک بازار را در بر نگرفت و منفی‌های هموزن و فرابورس، منفی ماندند.
همچنین تا این لحظه تنها سیمان لارستان با نماد سلار توانسته از صف فروش به صف خرید خود را برساند.
طبق گزارش تابناک، فولاد، فملی، فارس، شبندر، کگل، وامید، شپنا، نسبت به سایر نمادها بیشترین تاثیر را روی بورس گذاشتند. در نهایت امروز ۶۰،۹۴۲ معامله دادوستد شد و ارزش کل این معاملات نیز به ۶،۰۱۰.۴۶۷ میلیارد ریال رسید. ارزش کل بازار بورس نیز بالغ بر ۴۶،۳۲۳،۹۸۸.۷۶۳ میلیارد ریال شد.
وضعی که امروز در اقتصاد ایران شاهد آن هستیم مولود بی‌هویتی است که از هیچ مکتب و قانونی پیروی نمی‌کند و مباحث فراقانونی عنان آن را در دست دارد که این وضعیت سبب شکنندگی پایه‌های آن در برابر کوچک‌ترین لرزه شده و مردم گرفتار در معیشت را بیش از هر زمان گرفتار پس لرزه‌های اقتصاد سیاست‌زده می‌کند؛ اقتصادی که نه ابراهیم‌رئیسی و آقازاده‌های سیاست‌پیشه امام‌صادقی‌اش با رویای مدینه فاضله و اقتصاد اسلامی بلکه مدیران اقتصادپیشه و واقع‌گرای دور از سیاست‌زدگی‌ها و سلیقه‌بازی‌ها می‌توانند مرحمی بر زخم‌های این پیکر ناجان برای برخواستن از زمین باشند.
دیدگاه شما